Vrijheid, een woord met een welhaast magische klank dat lijkt te staan voor ultiem leven in utopia. Te pas en te onpas wordt het gebruikt om te appelleren aan mogelijkheden om een nieuw land binnen te stappen waar alle beslommeringen van de huidige samenleving plotsklaps verdwenen zijn. De vele verwijzingen naar vrijheid doen vermoeden dat zo'n utopia bestaat maar wat doen we hier dan nog met z'n allen?
Vrij willen zijn maar toch niet in het vrijheidsutopia leven lijkt nogal tegenstrijdig, misschien bestaat zo'n utopia simpelweg niet of is het de weg naar die vrijheid die het wat lastig maakt. Hoe dan ook, zouden velen al in dat utopia leven of zou er een eenvoudige weg naar toe leiden dan was het woordje vrijheid zijn magische klank reeds lang verloren. Als we er vooralsnog maar even van uitgaan dat het utopia bestaat dan resteert de focus op de weg en kan deze beschouwd worden.
Een leven zonder het idee van beperking en daardoor gevangenschap is reeds een leven in vrijheid en daarmee nogal utopisch. Velen schijnen weinig tot geen beperkingen te ervaren en leven reeds in utopia. Een vals utopia vanwege het beklemmende conformisme aan de opgelegde, maar veelal als eigen ervaren, norm. Dit valse utopia schijnt niets af te doen aan de magie van vrijheid waardoor de invloed van mogelijke vrijheid een redelijke indicator lijkt om de daadwerkelijk ervaren vrijheid te meten. Zolang vrijheid nog als te bereiken ideaal gezien wordt zijn er nog ketenen.
Zoals vele wegen een begin- en eindpunt hebben begint de weg naar vrijheid daar waar er geen vrijheid aanwezig is. Beperkt en gevangen kan een begin gemaakt worden om de ketenen af te werpen waardoor uiteindelijk het utopia binnengetreden kan worden. Om hiermee een aanvang te maken is het wel handig om te weten welke ketens op welke wijze en waaraan bevestigd zijn. Een eerste ontwakende blik verraadt een hele hoop mensen en instituten die allemaal een voorheen onzichtbare ketting om de nek hebben gelegd. Eén voor één worden de ketenen ontdekt. Educatie, TV, politiek en nog vele meer worden gezien en zo ontstaan twee beelden, ten eerste dat er niets aan te doen was en ten tweede dat er niets aan te doen is.
Dit laatste beeld, er is niets aan te doen want het is zo alom aanwezig, leidt vaak tot een grote aversie jegens hen die de keten om de nek gelegd hebben. Het zijn opeens allemaal misdadigers die het op iedereen voorzien hebben om er zelf beter van te worden of om millennialange onderdrukking te perfectioneren. Al snel ontstaat het beeld dat deze personen en instituten bestreden moeten worden teneinde een verdere teloorgang van het menselijke ras te voorkomen. Een helder en duidelijk streven maar iets later valt misschien te ontdekken dat hiermee de focus op slechts één einde van de keten gelegd wordt, namelijk op de zijde van degene die je ketent.
Het andere einde van de keten ligt rond de eigen nek en zolang de focus ligt op het bestrijden van de andere kant van de keten wordt niet onderkend dat het misschien veel eenvoudiger is om simpelweg de keten rond de eigen nek te verwijderen. Het is vele malen moeilijker om een ander die van jou profiteert te bewegen daarmee te stoppen dan jezelf te bevrijden van de invloed en gevoelde afhankelijkheid van die ander. Het eerste is een worsteling met een onwillige ander, het tweede een worsteling met een willige zelf. Wellicht niet zo eenvoudig als hier voorgesteld maar de kans van slagen is een aantal factoren hoger.
De omgang met de mogelijkheid dat er ketens gelegd worden bepaalt in hoeverre dit proces doorgang kan vinden. Blinde woede zonder besef van wederkerige schuld aan dit proces zorgt dat er net zoveel ketens bijkomen als er afgaan, een heilloze weg die energie vreet en uiteindelijk tot geketend fatalisme leidt. Het is misschien niet zo netjes dat er vanaf de geboorte ketens gelegd worden maar om te blijven hangen in een nogal kindse reactie die slechts naar anderen wijst getuigt niet echt van een volwassenheid die verantwoordelijkheid voor het eigen leven opeist. Zolang niet aanvaard wordt dat het laten ketenen, hoe onschuldig en voorheen onwetend ook, mede debet is aan de ketening is het ontketenen en utopia nog ver weg.
Een beetje wakker is het vrij eenvoudig te ontdekken dat we slechts elkaar hebben op deze aardkloot en dat we het met elkaar moeten doen. Ondanks de splijtende propaganda waarmee dagelijks geprobeerd wordt om een wig te drijven tussen mensen onderling is het niet moeilijk om tot een besef van de eenheid mens-op-aarde te komen. Elk mens op aarde zou een potentiële hulp kunnen zijn waardoor iedere uitsluiting mogelijk zelfdestructief is. Toch lopen er nogal wat slapende zombies rond die gevoelig zijn voor het gepropageerde zwart-wit simplisme dat jij of ik behelst in plaats van jij en ik.
Eenzaam tussen slapenden is het meer dan lastig om de strijd met de ketenen aan te gaan. Al helemaal wanneer het af en toe eenvoudiger lijkt om ze te negeren of een beetje te verschuiven zodat ze niet zoveel pijn doen. Iedere slapende is weer een keten op zich of wordt gezien als versterking van bestaande ketens ook al is het nog zo'n lief mens. Cognitie die maar blijft botsen met gevoelens voor de mens zelf maakt het tot een vorm van zelfkastijding die het uiterste vraagt in nuancering en begrip. Pijnlijk diep gaat de eigen ontketening dwars door het hart om tot vele botsingen en verwarring te leiden. Een stresstest zonder weerga.
Teruggeworpen op jezelf en zonder al te veel hulp uit de omgeving is er naast de twijfel en pijn ook een nieuw leven ontstaan, een leven dat invulling krijgt vanuit bewuste keuzes die slechts door jezelf worden gemaakt. De waan van de dag maakt plaats voor invloed en controle op het eigen leven en verantwoordelijkheid wordt iets wezenlijks dat in jezelf leeft in plaats van de prachtige illusie die door poppenspelers en managers wordt opgehangen. Waar zij verantwoordelijkheid zien als de mate van macht en verdiensten die slechts op papier genomen hoeft te worden, is hier iets echts ontstaan.
Deze inwendig gevoelde en begrepen verantwoordelijkheid leidt tot conformisme aan jezelf in plaats van aan de massapsychose. Ondanks de druk van onpersoonlijke normen en waarden groeit de eigen persoonlijkheid. Ontdekt in plaats van aangenomen. Waar er eerder een opoffering aan groepsmoraal en het bijbehorende dogma bestond begint er nu een mens te leven, een mens dat zichzelf ontdaan heeft van vele ketenen.
Nog steeds wordt er geleefd in een omgeving die slecht tot niet in staat is om maar enigszins te begrijpen wat de wakkere persoonlijkheid zo sterk en bijna onkwetsbaar maakt. Zo'n mens wordt al snel als bedreigend ervaren doordat de argumenten en het begrip ontbreken om de vinger achter zulke innerlijke wijsheid te krijgen. Hangende in hun ketens, moraal en dogma veroordelen ze het gebrek aan moraal en het ongeloof in hun dogma op zeer felle wijze. De vaak gevoelde eenzaamheid bij het ontwaken wordt wat draaglijker wanneer de aard van deze omgeving en vrienden haar ware gezicht laat zien. Dat is, het dogmatische en op conformisme gerichte gezicht, niet het menselijke deel dat daaronder verscholen is geraakt.
Wanneer het mogelijk is om zelf ruimte te bieden aan het leven dat een ieder leidt, slapend of niet, dan biedt dat ook ruimte voor jezelf. Strijden om een ruimte is zinloos, ruimte creëren daarentegen haalt de druk eraf waardoor het strakke keurslijf mogelijk wat losser komt te zitten. Ruimte waar een ieder van kan profiteren. Deze ruimte kan slechts door mensen gecreëerd worden, fictieve autoriteiten of zogenaamde regeerders kunnen slechts de bestaande ruimte herverdelen of beperken door mensen aan de ketting te leggen.
Vrijheid, het bieden van ruimte aan een ieder om zichzelf te ontdekken en te zijn, is een keuze met consequenties. Het is onder meer een afscheid van de ketenen van de kudde die onomkeerbaar is en enkel rigoureus gemaakt kan worden. Het Stanford Prison experiment laat duidelijk zien dat de weg naar de vrijheid bewandeld moet worden wanneer de kans zich voordoet, medelijden met de kudde houdt de hele kudde zwak en onderdrukt. Daadwerkelijk helpen kan slechts van buiten het systeem en haar ketens, niet van binnen.
Vrijheid, een keuze voor jezelf en door jezelf.
En wat voor keuze, eentje om oprecht trots op te zijn ondanks de vele ontwenningsverschijnselen. Een welgemeende dank aan alle mensen die vrijheid in ruimte hebben omgezet.