Op een vroege zaterdagmorgen wat naar buiten kijkend zie ik wat sneeuw en een stralend zonnetje, iets wat ik een aantal uren daarvoor niet waarnam brengt nu wat vreugde de dag binnen. Op dit moment vind ik het heerlijk dat de zon schijnt en daarmee ben ik blij dat ie er is. Op hetzelfde moment wordt ik geconfronteerd met wat uitlatingen die een vorm van absolutisme vragen, die waarheid claimen en alles wat ik er zelf van vind in de schaduw daarvan willen plaatsen.
Het zal de zon en mij werkelijk een zorg zijn wat er gevraagd wordt, zonder die vraag was de zon er wel en ik ook maar toch, het biedt een ingang om eens over waarheid na te denken. Of liever, te denken, nadenken voelt wat slaafs en weinig origineel aan.
Goed, waarheid dus, iets wat al eeuwen geclaimd wordt en de reden dat er al vele hoofden afgehakt zijn. De waarheid maakt u vrij wordt wel eens gesteld en dat wordt dan vertaald in het effectief scheiden van hoofd en romp. Bravo, als menselijke diersoort zonder enigzins functionerend verstand hebben we het weer voor elkaar, het meest pure en omvattende dat er is leidt tot dood en verderf.
Zouden we eens een reisje gaan maken en proberen te ontdekken of er een waarheid bestaat dan wordt het al snel lastig om de objectiviteit te bewaren vooral wanneer je als subject onderdeel uitmaakt van datgeen je zo objectief mogelijk wenst te bekijken. Al heel snel kun je je eigen reflectie zien en is het subjectief geworden. Wanneer eenmaal ontdekt is dat het alles zowel een objectieve als subjectieve kant heeft kan er in alle bescheidenheid verder gezocht worden. Dit neemt niet weg dat de eerste horde, wat ik als waarheid zie wordt deels door mezelf ingevuld, overwonnen moet worden.
Zodra die eerste horde genomen is kan ontdekt worden dat je zelf deel uitmaakt van de waarheid of datgeen dat je waarheid noemt. Het absolutisme is eruit en waarheid wordt deels wat je er zelf van maakt. Maar ja, als er geen absolute waarheid is, wat is dit dan wat allemaal neergepend wordt? Precies, een subjectieve interpretatie. Eentje die mogelijk resoneert of niet.
Maar zou ik stellen dat het een subjectieve interpretatie is dan doe ik weer een bewering die waarheid claimt en ook hier valt wat voor te zeggen, het zou zomaar anders gezien of geïnterpreteerd kunnen worden. Ergens verkoop ik een hoop onzin maar het is wel mijn onzin, onzin die mogelijk door een ander als waarheid gezien kan worden maar dan slechts als subjectieve eigen waarheid. Niet de, maar een waarheid.
Zou dat dan waarheid zijn? Hmmm, het lijkt erop dat we in een vicieus cirkeltje terechtkomen waarin iedere claim zichzelf ontdoet van het absolutisme van waarheid. Dit zou best wat vervelende gevolgen kunnen hebben want dat zou betekenen dat er geen absolute waarheid is. Wanneer alles wat over waarheid gezegd wordt een claim van waarheid is dan kan hetgeen wat over waarheid gezegd wordt nooit de waarheid omvatten. Mooi, een volgend hersenbrekertje.
Misschiend dat we het eens van een andere kant kunnen benaderen om zo het vicieuze cirkeltje te vermijden. Net zoals we oneindigheid of iets als god niet kunnen omschrijven voor wat het is, zouden we misschien kunnen proberen te ontdekken wat het niet is. Enige logica doet dan vermoeden dat wanneer we gevonden hebben wat het niet is dat we dan weten wat het is. Riempjes vast want dit is mogelijk een nogal schokkende reis voor wat liefhebbers van absolutismen.
Alles wat we zien, beweren en interpreteren is niet de waarheid, mogelijk is het waar maar dat heeft dan weer weinig te maken met absolute waarheid. De tocht naar absolute waarheid begint met het ontkennen van alles als zijnde waarheid. Dit mag dan op een vorm van zelfbedrog lijken maar zegt eigenlijk het tegenovergestelde. Dat wat voorheen als waarheid werd aangenomen is het niet. Met andere woorden, het leven met illusies van waarheid is voorbij. Dit is verre van makkelijk temeer daar we als mensen nogal snel geneigd zijn om eigen conclusies of die van anderen als waarheid te zien. Het onderkennen van het eigen mechanisme dat hiertoe leidt legt een blik op de gevoelde noodzaak hiertoe bloot.
Met onze zintuigen nemen we zaken waar en interpreteren dat als onze wereld. Hierdoor ontstaat een tastbare wereld die als echt en waar wordt aangenomen. Zouden we beseffen dat er een vertaalslag plaats vindt tussen waarneming en het beeld dat we hebben dan zou het mogelijk kunnen zijn dat onze beleving gevormd wordt in de interpretatie van de waarneming. Hoe wij zaken interpreteren vormt de basis van onze beleving. Of het nu om tastbare zaken gaat of om meningen is dan niet eens van belang, het feit dat er tussen objectieve waarneming met onze zintuigen en het uiteindelijke beeld dat we als waarheid zien een interpretatie zit duidt op een mechanisme.
Het gaat misschien wat ver om dat mechanisme te beschrijven maar misschien is het handig om te bedenken dat tussen waarneming en beeld iets van jezelf zit. Je waarneming is binnen haar beperkingen redelijk zuiver te noemen, loop je een kamer in dan zie je alles maar slechts hetgeen waar je je aandacht op richt verschijnt als beeld. "Goh, heb ik helemaal niet gezien" wordt dan "Goh, heb ik helemaal geen aandacht aan geschonken".
Er even van uitgaande dat niet altijd aan ieder detail aandacht wordt geschonken kan dan slechts tot de conclusie leiden dat vele mensen slechts een gedeeltelijk beeld van de werkelijkheid hebben. En dat is dan helemaal niet erg, mochten we iets missen of nodig hebben dan fantaseren we dat er gewoon bij. Bliksemsnelle inter- en extrapolatie zorgt ervoor dat we er weer een kloppend plaatje van maken. De interne logica maakt de interne logica kloppend en voila, een (waan)beeld dat logischerwijs nog klopt ook.
Totdat er wat extra aandacht aan de vorming van het denkbeeld gegeven wordt blijft het fier overeind en veelal kunnen we ook een bijkomend feit razendsnel inpassen wanneer het niet teveel afwijkt van het bestaande beeld. Hoe dan ook, het beeld moet en zal gevormd worden teneinde er iets mee te kunnen en vandaar dat leugens, halve waarheden of klinkklare onzin best waarde kunnen hebben als het maar dient om een beeld te completeren.
Het beeld is onze waarheid, niet de waarheid maar aangezien het vaak moeilijk lijkt om het verschil tussen datgene wat als beeld leeft en wat het beeld vormt te onderscheiden, is het beeld dat leeft levensecht. En ja, probeer maar eens een eenmaal gevormd beeld onderuit te halen....
Vele wijsgeren hebben god, het al of de waarheid het onnoembare of ongrijpbare genoemd. Met reden want ook zij zijn tot de conclusie gekomen dat het niet te benoemen is zonder in de vicieuze cirkel van waarheid over waarheid terecht te komen. Slechts het feit dat we er een naam aan hebben gegeven doet ons denken dat het los te zien is van andere zaken, dat het begrensd is en daardoor te onderscheiden. Dit heeft velen doen denken dat de waarheid gevonden kan worden wanneer je maar lang genoeg zoekt, ergens ligt het of is het. Helaas.
Als het waar zou zijn dat de waarheid slechts bestaat door te benoemen wat het niet is dan hebben we een aspect van de waarheid gevonden. Alles wat we mogelijkerwijs maar kunnen benoemen of bedenken is dan noodzakelijk om de waarheid gestalte te geven. Deze mogelijkheden zijn oneindig en dat maakt haar tegenpool, de waarheid, ook oneindig.
Wanneer we het over de waarheid hebben dan past slechts stilte daar alles wat we bedenken, zeggen of doen niet de waarheid is. Uit naam van de waarheid is niets te zeggen of te doen en het geeft dan ook geen pas om mensen te veroordelen, te ridiculiseren of te doden uit naam van de waarheid.
Ook al is het niet de waarheid die hier geschreven is, laat het dan toch de hoop zijn op wat begrip voor wat het wel is zodat het elkaar de koppen inslaan uit naam van de waarheid eindelijk eens gezien kan worden voor wat het is, onbegrip.